Nijmegen telt in april 2017 97.130 banen bij 14.620 vestigingen van bedrijven en instellingen in de stad. Daarmee overtreft het aantal banen de omvang van de lokale beroepsbevolking van de stad nipt (97.000).
Wat betreft beschikbaarheid van banen ten opzichte van de eigen beroepsbevolking (werkfunctie) scoort Nijmegen in 2016 iets beneden gemiddeld ten opzichte van de andere kennissteden (index 93). Gemeenten als Eindhoven en Arnhem scoren binnen de groep kennissteden beter. In werkfunctie staat Nijmegen op de vijfde plaats van de acht kennissteden.

Sectoraal komt de specialisatie van de stad in onderwijs-gezondheidszorg goed naar voren in de eerste plek in de niet-commerciële diensten (51% van de banen, tegen gemiddeld 31% landelijk en 41% in de kennissteden). De industrie is veel kleiner (10%), maar vergeleken met andere kennissteden toch nog wel dichtbij het gemiddelde. In de commerciële diensten is de positie van de stad ronduit zeer bescheiden (laatste plaats van de acht kennissteden). Normaal zouden hier rond een derde van de banen verwacht worden, in Nijmegen is dat slechts een kwart. Dit is ook één van de achtergronden van de relatief kleine kantoorsector in Nijmegen.

Figuur: Rangorde van Nijmegen t.o.v. de acht kennissteden in banen per sector en de totale werkfunctie (banen/lokale beroepsbevolking). Bron: WSJG/LISA, statistisch jaar 2016.

De arbeidsmarkt kent geen gemeentegrenzen. Zes op de tien banen van werknemers in Nijmegen wordt vervuld door mensen die niet in Nijmegen wonen. Onder hen vooral veel mensen die in de gemeenten direct rond Nijmegen wonen (een derde van de inkomende pendel)  maar ook veel die in de rest van Gelderland of Noord-Brabant wonen.

Omgekeerd zijn er 42.500 Nijmegenaren (ruim de helft van de Nijmeegse werknemers)  die buiten hun woongemeente werken. De uitgaande pendel is daarmee een stuk kleiner dan de binnenkomende pendel. De Nijmegenaren die buiten Nijmegen werken doen dat niet vaak in de gemeenten rond de stad (17% van de uitgaande pendel), maar vooral in gemeenten wat verder van Nijmegen. Nijmegen is dus een werkstad binnen de eigen regio én een hooggewaardeerde woonstad als uitvalsbasis naar werk elders in Nederland.

Figuur: In- en uitgaande pendel Nijmegen. Bron: CBS, december 2015, betreft banen van werknemers.

Als winkel- en ook steeds meer als uitgaansstad wordt het stadscentrum hoog gewaardeerd en - ondanks druk op de functie als aankoopplaats - als toekomstbestendig gezien. Winkelaanbod en leegstand kennen flinke fluctuaties, bijvoorbeeld ook door het met wisselend succes herinvullen van het V&D-pand. Niettemin lijkt de leegstand sinds 2015 terug te lopen.

In de binnenstad zitten vooral niet-dagelijkse winkels die door mensen van binnen en buiten de stad bezocht worden. In 2016 is vastgesteld dat de Nijmegen-Centrum een omzet kende van ca. 308 miljoen euro, waarvan 40 miljoen in de dagelijkse sector.  In 2009 werd de jaaromzet (dagelijks en niet dagelijks) nog geraamd op 388 miljoen euro.  De binnenstad heeft als aankoopplaats dus duidelijk aan belang ingeboet. Een deel kan worden toegeschreven aan de concurrentie van internet, een ander deel aan het wegvallen van de V&D uit het aanbod tijdens de veldwerkperiode van het koopstromenonderzoek in 2016.

Ook aan de werkgelegenheid in de detailhandel is te zien dat de binnenstad als 'place to buy' onder druk staat. Het aantal banen in de horeca laat de tegenovergestelde beweging zien en overtreft het aantal detailhandelsbanen in 2016 voor het eerst. Dit markeert de opkomst van de binnenstad als 'place to be of place to meet'.

Figuur: Banen in de detailhandel en de horeca, Nijmegen-Centrum. Bron: PWE-Gelderland 2017.

Van de dagelijkse omzet in de binnenstad (boodschappen) komt 28% van buiten de stad en bij de niet dagelijkse omzet (het winkelen) is dat 48%. Ongeveer hetzelfde beeld zien we bij de passantenherkomst in 2016: 60% van de mensen komt uit Nijmegen zelf, 40% van buiten de stad. Het totaal aantal passanten beloopt naar schatting een 225.000 per week (bron: Locatus). Daarbij valt wel op dat de passantenaantallen tijdens winkeltijden de laatste jaren lijken te dalen terwijl (mede door groeiend avondbezoek) de parkeerafzet die daling niet vertoont. Bínnen de week groepeert het bezoek zich meer rond het weekend en minder op de dinsdag-donderdag. Dit (en andere indicatoren zoals werkgelegenheid, aanbodgegevens, leegstandscijfers, trend in genoemde bezoekdoelen) wijzen erop dat de binnenstad zich ook meetbaar ontwikkelt van aankoopplaats naar (tevens) ontmoetingsplaats. De binnenstad telt 14% van de banen in de stad, 30% van de detailhandelsbanen en maar liefst 60% van de horecabanen. De horeca is daardoor steeds meer de onderscheidende sector en steekt inmiddels de detailhandel naar de kroon als grootste binnenstedelijke werkgever.

De binnenstad kent in 2016, twee jaar na het “uitpakken” van het vernieuwde Plein 1944, een 7,5 als algemene waardering van passanten. Dit is de hoogste waardering sinds de metingen in 1996 begonnen en gelijk aan 2014. Alle gemeten aspecten voor aanbod en ambiance zijn over langere termijn gezien in waardering gestegen. Ook de bereikbaarheidsscores lieten na de opening van de nieuwe stadsbrug en fietsstallingsmogelijkheden, vooral in 2014 was een sterke verbetering zien.

Figuur: Waarderingen van passanten in de Nijmeegse binnenstad. Bron: Stadscentrummonitor 2016-2017, O&S 2017.

In de binnenstad verandert veel en dat is niets nieuws. Als we terugkijken zien we winkelvloeroppervlak ongeveer verdubbelen in de laatste 50 jaar. De laatste 20 jaar is het grootschalige aanbod in woninginrichting vrijwel verdwenen, ten gunste van beter renderende winkel- en horecameters op de onderste verdieping(en) en woningen erboven. Recenter staat de leegstand staat in de belangstelling: we zien daarin een verdubbeling tussen 2005 en 2015. Daarna zien we een lichte afname, van 8,8% naar 7,6% zuivere detailhandelsleegstand in begin 2017. In 2018 is de leegstand met 12,7% toch weer terug in de aandacht. Deze groei wordt veroorzaakt door het verdwijnen van de Topshelf uit het oude V&D-pand. Zonder deze toevoeging zou de leegstand op 6,5% zijn uitgekomen. De “onderliggende” leegstand is dus dalend, maar wel met een forse piek erbovenop begin 2018. Ten opzichte van tien vergelijkingssteden, is de leegstand in de Nijmeegse binnenstad in 2018 bovengemiddeld. Wij staan op de tweede plaats, net na Arnhem. Andere steden die net de ombouw van V&D panden naar Hudson’s Bay-vestigingen achter de rug hebben, staan er nu beter voor.

Toch worden de Nijmeegse binnenstad goede perspectieven toegedicht. In de PBL-publicatie Veerkrachtige Binnenstad (juni 2015) heeft de binnenstad Nijmegen het profiel van een “solide en regionaal voorzienende binnenstad”, in dezelfde categorie als de steden Arnhem, Den Bosch, Amersfoort, Breda en Groningen. Ook de Vitaliteitsbenchmark Centrumgebieden van Goudappel-Coffeng (maart 2015) plaats de Nijmeegse binnenstad in de groep vitale centrumgebieden. In 2017 stond de Nijmeegse binnenstad op de vijfde plaats in de Retail Ranking van het makelaarskantoor JLL.

Toeristisch heeft Nijmegen een goed imago en toenemend bezoek. De achterblijvende logiescapaciteit wordt versterkt.

Toerisme en recreatie zijn voor Nijmegen belangrijk. Er werken - afhankelijk van de gekozen definitie - naar schatting 6.500-7.800 mensen in deze activiteiten in Nijmegen. Daarmee is het een grote werkgever in de stad, groter dan de bouw, de overheid of het vervoer.  Verreweg het grootste aandeel van de banen zit in de drank- en maaltijdverstrekking. Vooral die banen groeien de laatste paar jaar flink in aantal.

Figuur: Banen in toerisme en recreatie, definitie LISA. Bron: PWE-Gelderland 2017.

Een kwart van de Nederlanders was in bij een peiling in 2015 één of meerdere keren in Nijmegen geweest. Zij hadden vooral alledaagse bezoekredenen, zoals een bezoek aan bekenden (32%), zakelijke bezoek (22%) of een bezoek voor vrije tijdsdoeleinden als winkelen (31%) of eten buiten de deur (21%). Bezoekers met een bepaalde bezoekreden (bijvoorbeeld winkelen), zijn doorgaans positief over wat Nijmegen op dat vlak te bieden heeft (bijvoorbeeld het winkelaanbod). Zo is 94% van de bezoekers die de stad bezocht om de geschiedenis te ervaren, positief over wat Nijmegen op dat vlak te bieden heeft. Voor (bijna) alle terreinen geldt dat 80 à 90% van de gebruikers (zeer) positief is over het Nijmeegs aanbod.

Ruim de helft van de Nederlanders heeft de stad nooit of lang geleden bezocht maar zou dit (misschien) wel willen. Gekeken naar de redenen waarom zij Nijmegen zouden willen bezoeken, vallen activiteiten met een toeristisch karakter op; het bekijken van de binnenstad (54%), het ervaren van de geschiedenis (30%), wandelen en fietsen (27%) en museumbezoek (19%). Het ervaren van de geschiedenis is nog belangrijker voor mensen die graag een weekend in Nijmegen willen doorbrengen. Het imago van Nijmegen als historische stad, komt hiermee duidelijk terug in de bezoekwensen die mensen hebben. Hoewel men bij Nijmegen al snel aan de Vierdaagse denkt, speelt dit evenement als motivatie om Nijmegen een keer te bezoeken een bescheiden rol (genoemd door 10% van de mogelijke bezoekers).

Figuur: Beelden die Nederlanders bij Nijmegen hebben; hoe groter een beeld, hoe vaker dit beeld is genoemd. Bron: Het imago van Nijmegen 2016; O&S 2017.

In de hotelovernachtingen in Nijmegen is deze interesse goed terug te vinden. Na een terugval in de recessiejaren, trekt de groei weer aan. In 2016 telt de stad ca. 67% meer hotelovernachtingen dan rond de eeuwwisseling.

Figuur: Hotelovernachtingen Nijmegen 1999-2016. Bron: registratie bureau belastingen.

Lange tijd bleef de hotelcapacitieit flink achter bij deze groei in hotelovernachtingen. Gerelateerd aan het bevolkingsaantal van de steden, zakte Nijmegen gestaag van de 15^e plaats in 1998 naar de 22^e plaats in 2012 van de 25 grootste gemeenten in aanbod per hoofd van de bevolking. In 2017 schuift de stad een plaatsje omhoog in de lijst.

Figuur: Hotelcapaciteit Nijmegen per hoofd van de bevolking, positie in de 25 grootste gemeenten, 1997-2017. Bron: HorecaDNA.

Naast de grote hotels hebben zich in de loop van de jaren echter een flink aantal kleinere hotels, bed & breakfasts en aanbieders van gastenkamers op de markt begeven. Mensen die Nijmegen willen bezoeken kunnen inmiddels op tientallen adressen terecht, van eenvoudig tot luxueus. Op boekingssites worden meer dan 50 opties in Nijmegen gepresenteerd. Via AirBnB kunnen mensen kiezen uit meer dan 300 accommodaties in de stad. Uitgaand van twee bedden per adres zou dat al rond de helft zijn van de formele hotelsector in de stad.

Ook wordt de capaciteit in de formelere grote hotels inmiddels flink uitgebreid. In de loop van 2016 is in Lent het van der Valk-hotel geopend. Daarnaast zijn er meerdere plannen voor toevoeging van capaciteit (Opus-gebouw, Bastion Hotel). De verwachting is dan ook dat de capaciteit zich aanpast aan de toeristische appreciatie van de stad en het stijgende bezoek aan Nijmegen.
In 2016 is de capaciteitsuitbreiding goed herkenbaar. Niettemin blijft de capaciteit in bedden per 1000 inwoners in Nijmegen nog steeds flink achter ten opzichte van de vergelijkingssteden Nijmegen zit (uitgedrukt in hotelbedden/1000 inwoners) op 50% van de gemiddelde van de kennissteden). Wanneer het bijzonder grote aanbod van Maastricht buiten beschouwing wordt gelaten, dan is de achterstand in 2017 wat minder groot (62% van het gemiddelde).

Figuur 1 Hotelcapaciteit Nijmegen (aantal bedden) en index bedden per 1000 inwoners (kennissteden=100), 1997-2017. Bron: HoracaDNA.

De cruisevaart heeft in 2013 te lijden gehad onder de beperkte afmeermogelijkheden door de werkzaamheden aan de damwand van de Waalkade. Daardoor halveerden de gangbare cijfers over bezoekende schepen en passagiers. Na het gereedkomen van de nieuwe damwand, zien we dat het bezoek in 2017 (67.411 passagiers) weer in lijn ligt met de goede jaren vóór de damwandreconstructie. Voor 2018 wordt een lichte doorgroei van het aantal afmerende schepen verwacht.

Figuur: Bezoekende cruiseschepen en -passagiers. Bron: Havendienst Nijmegen.